Het retentiedak en de Vlaamse Hemelwaterverordening: een poging tot verduidelijking

Sinds de invoering van de Vlaamse Hemelwaterverordening (oktober 2023) wordt Optigrün overspoeld door vragen van architecten, voorschrijvers en aannemers die meer willen weten over hun retentiedaken en hoe ze op de eenvoudigste (én goedkoopste) manier kunnen voldoen aan die 50 liter waterberging die erin vermeld staat.

In de verordening lezen we immers: “Daken die de minimale opvangcapaciteit hebben van 50 l/m² worden in mindering gebracht bij de dimensionering van de infiltratie- of buffervoorziening.”

Belangrijk om te noteren is dus dit geen eis is: u kan nog steeds een groendak installeren dat slechts 35 liter water kan bergen. U mag in dat geval echter dat dak niet in mindering brengen bij de dimensionering. Het is dus een aanbeveling!

De vraag is: hebben we daarvoor nu een retentiedak nodig? We proberen hieronder duidelijkheid te verschaffen.

Vaststelling: het standaard (sedum)groendak volstaat niet meer

Om te bepalen hoeveel de opvangcapaciteit of het bergingsvermogen van een groendak is, wordt gekeken naar de volledige systeemopbouw. We kijken dus hoeveel water er wordt vastgehouden in de technische lagen (beschermlaag, drainage, filtervlies) en in het substraat.

Het klassieke groendak, waarbij de trend is om zo dun en zo licht mogelijk te gaan, voldoet niet. Qua opbouw bestaat deze traditioneel uit een zeer dunne drainagelaag én een absoluut minimum aan substraat. Projecten waarbij substraatdiktes van 4 à 6 cm toegepast worden, vormen zeker geen uitzondering. Uiteraard is het op dergelijke minimale opbouwen quasi onmogelijk om een volwaardig groendak te realiseren. De beplanting bestaat hier dan ook standaard uit sedum, soms met voorgekweekte matten, vaak ook op basis van scheuten of zelfs gewoon ingezaaid. Met wat creativiteit in de berekeningen kon men op die manier nog net de oude norm van 35 liter waterberging halen, maar voldoen aan de nieuwe aanbeveling van 50 liter per m² is met deze dakopbouw onmogelijk.

Een upgrade dringt zich dus op…

Het biodivers natuurdak wordt de nieuwe standaard

"Bij Optigrün hadden we de keuze voor die upgrade al vroeger gemaakt en opteerden we ervoor om het standaard sedum groendak niet langer te promoten." vertelt Geert Debruijne van Optigrün Benelux. "Niet direct omwille van de beperkte waterberging, maar vooral omwille van de impact op de biodiversiteit. De beplanting van de klassieke sedumdaken bestaat grotendeels uit exotische soorten. Deze worden door onze inheemse fauna van insecten, bijen en vlinders niet herkend, waardoor ze er ook niet door worden aangetrokken. De impact van een eenvoudig sedumdak op de biodiversiteit is dan ook zeer beperkt."

Enter het biodivers natuurdak: gekenmerkt door een betere drainagelaag (40 mm!) én een dikkere substraatlaag (10 cm is het absolute minimum, 12 cm en meer wordt aanbevolen) zorgt voor een zeer gevarieerde beplanting die kan bestaan uit grassen, kruiden, inheemse bloemen, …

In sommige gevallen worden zelfs de zaden van de plaatselijke vegetatie geoogst en gezaaid op het dak om echt de lokale plantengroei terug op het dak te brengen. Het spreekt vanzelf dat de impact op de biodiversiteit in dit geval pakken groter is. 

Een paar eenvoudige extra ingrepen (bijenhotel, wat dood hout, wat zand en grind, …) zorgen nog voor bijkomende aantrekkingskracht en garanderen altijd voldoende leven op en rond het groendak.

Wat meer is: in het kader van de hemelwaterverordening kan u met het biodivers natuurdak ook het vakje “waterberging” aankruisen!

De systeemopbouw “biodivers natuurdak”, met een FKD 40 drainage en 10 cm substraat, haalt 57,40 liter/m² waterberging.

Eveneens meegenomen: een biodivers natuurdak is pakken onderhoudsvriendelijker dan een standaard sedum groendak. Uiteraard is het aangewezen om ongewenste zaailingen van bomen en dergelijke te verwijderen, maar voor de rest kan de natuur hier ongehinderd zijn gang gaan.

Last but not least: ook het resultaat mag er wezen want een biodivers natuurdak zorgt het hele jaar door voor een levendige afwisseling van bloeiende bloemen, grassen en kruiden. 

En hoe zit dat dan met dat retentiedak?

Om aan de Vlaamse hemelwaterverordening te voldoen, hebben we dus geen retentiedak nodig. Wanneer gaan we dat dan wel gaan toepassen?

De keuze voor een retentiedak wordt meestal gemaakt als het van belang is dat er zo weinig mogelijk hemelwater verloren gaat.

We gaan dus het water vasthouden waar het neervalt en we gaan het daar ter beschikking stellen van de beplanting. Op die manier vermijden we druppelleidingen, irrigatiesystemen en beregeningsinstallaties, die nog heel vaak gebruik maken van stadswater.

Opbouw van een retentiedak

Een retentiedak stelt wel wat eisen aan de onderliggende dakconstructie aangezien het dak volledig vlak moet zijn, dus zonder helling. Een dergelijke constructie wordt door Buildwise toegestaan mits een aantal voorwaarden:

• Er is een volgekleefde dakopbouw nodig.
• Er wordt aangedrongen op compartimentering.
• Er dient een voldoende drukvaste isolatie voorzien te worden.
• Een volwaardig gedimensioneerde noodafvoer wordt ten zeerste aanbevolen.

De basis van een retentiedakopbouw is geen “gewone” drainagelaag, maar een retentiekrat of WRB retentiebox. Deze wordt aangebracht op een beschermlaag en nadien afgedekt met een filterlaag die tegelijk een capillaire werking heeft. De retentiekratten zelf zijn voorzien van capillaire bruggen die het water van in de kratten naar het substraat leiden.

Het substraat is een specifiek retentiedaksubstraat, dat optimale capillaire kenmerken heeft om het verticaal transport van het water naar de beplanting te garanderen.

De retentiekratten bestaan in drie types: WRB 85, WRB 95 en WRB 170, met een effectief retentievolume van respectievelijk 71, 81 en 152 liter/m² in de kratten zelf.

Bij een systeemopbouw met een WRB 85 krat in combinatie met 10 cm substraat komen we daardoor meteen op een kleine 140 liter/m².

Zitten we met een systeemopbouw van een WRB 170 en een 50-tal cm substraat, dan halen we vlot een totale waterberging van 400 liter/m².

Slim hemelwaterbeheer

Op het vlak van watermanagement zijn er verschillende opties: u kan opteren voor een permanente waterstand of voor gecontroleerd leeglopen of een combinatie van beide: in dat geval wordt een permanente waterstand aangehouden en zal het overtollige water gecontroleerd afgevoerd worden door middel van een “drossel” of debietregelaar.

Ook intelligent gestuurde systemen (Smart Flow Control) zijn mogelijk. Daarbij kan de afvoer tot een absoluut minimum beperkt worden en wordt het water zo lang mogelijk op het dak vastgehouden. De Smart Flow Control slimme afvoer staat in verbinding met een weersvoorspellings-app en zal een signaal krijgen wanneer een hevige piekbui verwacht wordt.  In dat geval zal de slimme afvoer de nodige hoeveelheid water laten afvoeren zodat er voldoende bergingsvolume vrij gemaakt wordt om de verwachte piekbui integraal op te vangen en te bergen.

De Smart Flow Control kan ook ingezet worden als intelligente hub om bijvoorbeeld hergebruik van hemelwater voor toiletspoeling of irrigatie aan te sturen.

Een retentiedak-opbouw kan in principe afgewerkt worden met een standaard groendak, een natuurdak, een semi-intensief groendak of een intensieve daktuin.

Ook onder verhardingen zoals terrassen, rijstroken of echte parkeerdaken kan een retentiedak worden toegepast.

Besluit

Retentiedaken zijn momenteel “hot” en breken zowat overal door. Ze bieden inderdaad een hele reeks voordelen en mogelijkheden en zorgen absoluut voor een waardevolle bijdrage aan een actief watermanagement. Ze zijn echter geen essentiële voorwaarde om de 50 liter waterberging van de Vlaamse Hemelwaterverordening te halen. Daarvoor kan u ook kiezen voor het biodivers natuurdak.

• Meer weten? Contacteer Geert Debruijne van Optigrün Benelux